Trích dẫn nguyên văn tác phẩm có phải xin phép, trả tiền không?

Tác giả có được quyền hưởng nhuận bút khi người khác trích dẫn nguyên văn tác phẩm để bình luận, minh họa tác phẩm của họ không?

Tóm tắt câu hỏi:

Chào luật sư, tôi muốn xin tư vấn về vấn đề sau: Tôi là tác giả hai bài báo phân tích truyện của X được đăng trên Tạp chínghệ thuật ngày 06/7/2016 và ngày 07/9/2016. B là tác giả cuốn sách ” Bình luận truyện X” xuất bản ngày 11/11/2018. B đã tự ý trích dẫn nguyên văn hai bài báo của tôi, phân tích và chỉ ra một số điểm không hợp lý. Ông B khi trích dẫn hai bài báo có đề tên tôi và nguồn gốc tác phẩm rõ ràng. Trong trường hợp này, B có phải xin phép và trả tiền cho tôi không?

Luật sư tư vấn: 

Công ty TNHH Tư vấn LawKey Việt Nam cảm ơn anh/chị đã tin tưởng khi gửi câu hỏi đến LawKey. Với thắc mắc của anh/chị, luật sư LawKey tư vấn như sau:

Một số vấn đề pháp lý liên quan

Thứ nhất, về căn cứ phát sinh, xác lập quyền tác giả

Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định, “Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện d­ưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất l­ượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay ch­ưa công bố, đã đăng ký hay ch­ưa đăng ký.”

Thứ hai, về các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:

– Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác;

– Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác;

– Tác phẩm báo chí;

– Tác phẩm âm nhạc;

– Tác phẩm sân khấu;

– Tác phẩm điện ảnh và tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự (sau đây gọi chung là tác phẩm điện ảnh);

– Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng;

– Tác phẩm nhiếp ảnh;

– Tác phẩm kiến trúc;

– Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ liên quan đến địa hình, kiến trúc, công trình khoa học;

– Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian;

– Chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu.

Lưu ý:

– Tác phẩm phái sinh chỉ được bảo hộ nếu không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh.

– Tác phẩm được bảo hộ nêu trên phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.

Thứ ba, về thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm văn học

Đối với quyền nhân thân dưới đây được bảo hộ vô thời hạn:

– Đặt tên cho tác phẩm;

– Đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng;

– Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.

Đối với các quyền dưới đây:

– Làm tác phẩm phái sinh;

– Biểu diễn tác phẩm trước công chúng;

– Sao chép tác phẩm;

– Phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm;

– Truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác;

– Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính.

Có thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và năm mươi năm tiếp theo năm tác giả chết; trong trường hợp tác phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ năm mươi sau năm đồng tác giả cuối cùng chết;

Xem thêm: Quy đinh về giới hạn quyền tác giả

Đối chiếu với tình huống của anh/chị

Thứ nhất, hai bài báo của anh chị có được bảo hộ không?

Theo quy định về căn cứ phát sinh, xác lập quyền tác giả, anh/chị đã có quyền tác giả từ khi hai bài báo phân tích truyện của X được đăng trên tạp chí X và hai bài báo đó thuộc các loại hình tác phẩm được pháp luật sở hữu trí tuệ bảo hộ, cụ thể là một tác phẩm văn học.

Do đó, căn cứ vào thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm văn học đã dẫn chiếu ở trên, hai bài báo của anh/chị vẫn được bảo hộ theo quy định của pháp luật.

Thứ hai, việc trích dẫn của B có hợp lý không?

Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 quy định điều kiện trích dẫn tác phẩm hợp lý như sau:

– Trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao, trong đó gồm trích dẫn tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để bình luận hoặc minh họa trong tác phẩm của mình.

Tuy nhiên, phần trích dẫn nêu trên chỉ nhằm mục đích giới thiệu, bình luận hoặc làm sáng tỏ vấn đề được đề cập trong tác phẩm của mình. Phần trích dẫn từ tác phẩm được sử dụng để trích dẫn không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm được sử dụng để trích dẫn; phù hợp với tính chất, đặc điểm của loại hình tác phẩm được sử dụng để trích dẫn.

– Không được làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm;

– Không gây phương hại đến các quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả;

– Phải thông tin về tên tác giả và nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm.

Ngoài ra, tính hợp lý của việc trích dẫn tác phẩm còn căn cứ vào số lượng và thực chất của phần trích dẫn từ tác phẩm được sử dụng không gây phương hại tới quyền tác giả đối với tác phẩm được sử dụng để trích dẫn; phù hợp với tính chất, đặc điểm của loại hình tác phẩm được sử dụng để trích dẫn.

Xét các điều kiện trên với trường hợp trên của anh chị:

B đã nêu rõ tên tác giả và nguồn gốc tác phẩm. Tuy nhiên, B  trích dẫn nguyên văn cả hai bài báo của anh/chị. Như vậy, B đã vi phạm điều kiện chỉ được trích dẫn số lượng phù hợp đủ để bình luận, minh họa cho cuốn sách của mình.

B viết sách và xuất bản sách ra thị trường, có thể thấy việc trích dẫn nguyên văn 2 bài báo của anh/chị vào cuốn sách sẽ giúp cho mục đích thương mại sách của B được hoàn thiện hơn.

Việc B trích dẫn nguyên văn hai bài báo của anh/chị ảnh hưởng đến việc khai thác tác phẩm của người đọc do trong sách của B đã có tác phẩm của anh/chị, người đọc chỉ cần mua sách của B là có thể tiếp cận tác phẩm của anh/chị.

Do dó, mặc dù B trích dẫn nguyên văn hai bài báo của anh/chị để bình luận, minh họa tác phẩm của mình và đã nêu tên tác giả và nguồn gốc tác phẩm rõ ràng nhưng vẫn không đáp ứng đủ các điều kiện:

–  Phần trích dẫn chỉ nhằm mục đích giới thiệu, bình luận hoặc làm sáng tỏ vấn đề được đề cập trong tác phẩm của mình. Phần trích dẫn từ tác phẩm được sử dụng để trích dẫn không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm được sử dụng để trích dẫn; phù hợp với tính chất, đặc điểm của loại hình tác phẩm được sử dụng để trích dẫn.

– Không được làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm;

– Không gây phương hại đến các quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả.

Như vậy, trường hợp B trích dẫn tác phẩm như trên không thuộc trường hợp “Trích dẫn hợp lý tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để bình luận hoặc minh họa trong tác phẩm của mình” . Do đó, B phải xin phép và phải trả tiền nhuận bút, thù lao theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ.

Trên đây là một số nội dung tư vấn mà Lawkey gửi đến bạn đọc. Để tránh các rủi ro pháp lý vui lòng liên hệ với Lawkey.